Zo regel je je digitale erfenis

© PXimport

Zo regel je je digitale erfenis

Geplaatst: 6 juli 2015 - 08:13

Aangepast: 14 december 2022 - 15:25

Redactie ID.nl

Van een antieke klok of een bijzonder kunstwerk weten we meestal aan wie we het willen nalaten. Maar over digitaal bezit zoals je iTunes-muziek en je Gmail denken de meesten niet na. Facebook kondigde aan dat je binnenkort kunt instellen wie je account zal erven. Maar hoe regel je dat eigenlijk?

In de jaren dat internet in opkomst was, waren het vooral jonge mensen die eraan meebouwden, vertelt ICT-jurist Arnoud Engelfriet. "Niemand dacht aan later en ouderen zaten nog maar weinig op het web." Nu is dat wel anders en krijgen steeds meer mensen te maken met zogenaamde spookaccounts: een profiel van een vriend of kennis die al overleden is, maar waar je nog steeds de verjaardagsherinnering van te zien krijgt - een pijnlijke ervaring. Op Facebook kon je profiel al veranderd worden in een herdenkingspagina en binnenkort kun je ook instellen wie je account zal erven. Lees ook: In 3 stappen je Facebook-profiel downloaden.

Maar dat is pas het begin, want de meesten hebben een grote verzameling aan online bezit: denk aan iTunes, Dropbox, Gmail, PayPal, games en virtuele werelden. "Vergelijk je het met een offline dienst zoals het huren van een garagebox, dan is de oplossing simpel: de sleutel ligt ergens in een laatje en een familielid krijgt daarmee toegang tot de box", zegt Engelfriet. Maar gaat het om een online dienst, wie krijgt dan het wachtwoord? De meerderheid van de Nederlanders heeft er nog niet over nagedacht.

Nog steeds getagd

Uit onderzoek van uitvaartverzekeraar Nuvema blijkt dat 65 procent van de Nederlanders nog nooit heeft nagedacht over wat er met hun profielen van sociale media moet gebeuren na hun overlijden. Van degenen die dat wel deden, wil ongeveer de helft dat alles verwijderd wordt, maar bijna negentig procent heeft daarvoor niets geregeld.

Uitvaartorganisatie Yarden liet ook een onderzoek doen, waaruit bleek dat een derde van de Nederlanders graag herdacht wil worden op één van hun socialemedia-profielen. Een groot deel daarvan zou het leuk vinden om na hun overlijden nog steeds getagd te worden in berichten. Toch bleek ook hier dat negen van de tien dit nergens heeft vastgelegd.

© PXimport

Arnoud Engelfriet is ICT-jurist bij ICT-recht.nl in Amsterdam en geeft juridisch advies over alles dat met internetrecht te maken heeft. Daarnaast is hij docent aan de Vrije Universiteit en houdt een dagelijkse blog over internetrecht bij. Ook schreef hij het boek 'De wet op internet'.

Nabestaanden

Velen laten de beslissing wat betreft hun digitale bezit over aan hun nabestaanden blijkt uit onderzoek van Nuvema en Yarden. En dat kan best lastig zijn, want als er niets is vastgelegd dan is vaak helemaal niet bekend van welke diensten en websites iemand lid is, laat staan dat de wachtwoorden daarvan bekend zijn. "Daarbij komt dat iedereen die slim is, zijn of haar wachtwoorden regelmatig opfrist", zegt Engelfriet. "Als je die ergens in een lijstje opslaat is het dus ook nog zaak die goed up-to-date te houden of een programmaatje te gebruiken dat dat voor je doet." In de praktijk komt het erop neer dat de meeste nabestaanden geen toegang hebben, niet weten hoe ze een account overgedragen kunnen krijgen en ingewikkelde stappen moeten doorlopen om accounts te sluiten.

Toch is er al een aantal diensten die wel mogelijkheden aanbieden: "Dat begon vroeger al met Hyves, daar kon je een virtueel gedenkteken op maken en mensen konden nog steeds krabbels achterlaten." Dat kan ook op Facebook met een herdenkingsprofiel, maar je account laten erven zodat iemand erop in kan loggen, dat is nog niet mogelijk in Nederland. Pasgeleden ging de dienst in Amerika van start met het testen daarvan via een zogeheten 'legacy contact'.

 

© PXimport

Facebookspoken

Al meer dan 30 miljoen mensen wereldwijd met een Facebookprofiel zijn overleden. Wetenschapper Randall Munroe berekende op zijn blog dat als de populariteit van Facebook afneemt, er rond 2065 al meer spookacounts dan profielen van levenden zullen zijn. Blijft de dienst even populair als nu, dan duurt dat mogelijk tot 2130 (simpelweg omdat er dan absoluut gezien meer levende mensen een profiel hebben, en het dus langer duurt voor het omslagpunt bereikt is).

Wachtwoorden

Wil je je wachtwoorden op een beveiligde plek laten opslaan, dan zijn er zowel gratis als betaalde mogelijkheden. Zo zijn er een aantal apps, plug-ins en websites, bijvoorbeeld: LastPass (lastpass.com), KeePass (keepass.info), 1Password (Android en iPhone) en Keeper (Android).

Bewijs

"Eén van de problemen rond dit onderwerp is dat iedereen wel kan zeggen dat een ander is overleden", zegt Engelfriet. Voordat een account gesloten kan worden, vragen veel diensten daarom om een bewijs van het overlijden. Zoals een kopie van de overlijdensakte voor bijvoorbeeld Twitter en Marktplaats of een link naar de rouwadvertentie voor LinkedIn. Maar achteraf nog toegang krijgen is vaak een ingewikkeld juridisch vraagstuk volgens Engelfriet. "Veel bedrijven hebben in hun algemene voorwaarden staan dat alleen de eigenaar van het account en eventueel justitie op aanvraag erin mogen." De wet is er volgens hem niet expliciet over en de vraag rijst dus soms of de voorwaarden wel rechtsgeldig zijn. Plannen voor nieuwe wetten zijn er niet want: "Volgens de wetgever lost het probleem zich vanzelf op doordat nieuwe services zich aanbieden om wachtwoorden op te slaan, of je wensen erover vast te leggen." Reden te meer dus om het zelf van tevoren te regelen.

© PXimport

Matthias Blom deed een opleiding communicatie en is momenteel verantwoordelijk voor de online marketing bij Uitvaartverzekeraar Nuvema. Sinds de beginjaren van internet volgt hij de nieuwste ontwikkelingen op de voet.

Socialmedia-testament

Eén van de partijen waar je een socialmedia-testament kan laten maken, is uitvaartverzekeraar Nuvema. "Sinds 2011 krijgen we steeds meer vragen over het onderwerp, vooral omdat nabestaanden vaak niet weten wat de eigenaar met de accounts had gewild", zegt Matthias Blom, hij werkt op de marketingafdeling van Nuvema. In een dergelijk testament kan je je online activiteiten vastleggen en doorgeven wat je wilt dat er met je accounts gebeurt. Maar zoals gezegd heeft de meerderheid van de Nederlanders dat nog niet gedaan en zitten nabestaanden daardoor met veel extra regelwerk. Nuvema heeft daarom een stappenplan op zijn website staan waarin je precies kunt lezen wat je als nabestaande kunt doen om een account aan te passen of te sluiten.

Schoenendoos

Over services die je wachtwoord ergens opslaan is Blom kritisch: "Dat is erg privacygevoelig. Daarnaast zijn het soms kleine bedrijfjes ... zijn die er straks nog steeds op het moment dat het nodig is?" Verder merkt hij op dat er nog geen brancheorganisatie is. Engelfriet ziet een oplossing in een keurmerk voor online diensten: "Net zoals Thuiswinkel.org; heeft een webshop dat keurmerk, dan weet je dat het veilig is." In dit geval ziet hij een gedragscode voor zich waarbij je weet dat een bedrijf goed omgaat met je account wanneer je komt te overlijden.

Maar dat alles is toekomstmuziek en Blom en Engelfriet adviseren daarom beiden ouderwetse manieren om met de moderne techniek om te gaan: "De meeste mensen hebben al een schoenendoos ergens in huis met belangrijke paperassen, voeg daar een lijst met je activiteiten en wachtwoorden aan toe. Dan weet je zeker dat het vindbaar is voor je nabestaanden", zegt Blom. "Of houd een logboek bij van je internetgedrag op je computer of laptop", voegt Engelfriet toe.

Zanger inhuren

Naast profielen op sociale media hebben de meesten op internet ook ander digitaal bezit, zoals muziek op iTunes of games in de Steam library. In 2012 ging er een gerucht de ronde dat Bruce Willis zijn enorme iTunes-collectie aan zijn kinderen na wilde laten en dat Apple het hem verbood. Hoewel niet duidelijk is of het verhaal waar was, riep het wel een aantal vragen op. Je kinderen kunnen wel je cd-collectie erven, en een bibliotheek vol met iTunes-muziek is aardig wat waard. "Maar voor de wet zijn die niet hetzelfde: een cd is een fysiek product en iTunes is een dienst. Elke keer als je een nummer luistert op iTunes zou je het kunnen zien alsof je een zanger inhuurt die bij je thuis komt zingen. Is de opdrachtgever er niet meer, dan houdt dat op", zegt Engelfriet.

Hoewel je iTunes-muziek wel wat waard is, klopt het volgens hem niet om het te zien als een product. "Een kaartje voor Lowlands kost ook wat, maar als het festival voorbij is, heb je er niets meer aan." Daarnaast geldt voor 'producten', zoals een T-shirt of een boek, dat je ze binnen veertien dagen moet kunnen retourneren en dat gaat niet met een liedje.

Time-outperiode

Dropbox sluit je account automatisch nadat er negentig dagen niemand heeft ingelogd. Google (Google+, Gmail en Youtube) heeft eenzelfde functie waarbij je een time-outperiode kunt instellen. Doe je dat niet, dan is het achteraf een ingewikkeld juridisch proces om het account te sluiten.

Stappenplan instellen inactiviteitsvoorkeuren van Google

1. Ga naar http://myaccount.google.com en log in als dat nodig is.

2. Scrol naar beneden naar Accounttools en kies voor Inactiviteitsvoorkeuren.

3. Lees de uitleg en ga door naar Instellen.

4. Bij de inactiviteitsvoorkeuren zijn vier opties die ingesteld kunnen worden:

Time-outperiode: hier kun je instellen hoelang je inactief moet zijn voordat er een time-out plaatsvindt voor je account, bijvoorbeeld drie maanden.

Waarschuw mij: hier kun je je telefoonnummer doorgeven zodat je een telefonische waarschuwing krijgt als er iets met je account gebeurt.

Contacten inlichten: hier kun je opgeven wie er ingelicht moeten worden zodra je account inactief is.

Account verwijderen: hier kun je kiezen of je account verwijderd moet worden indien alle voorgaande stappen doorlopen zijn. Alle producten die gekoppeld zijn aan Google, zoals Gmail en YouTube, worden daarmee ook verwijderd.

5. Kies onder aan de pagina voor Inschakelen. Let op: hiervoor heeft Google wel je telefoonnummer nodig (die kun je bij stap A invoeren en verifiëren via sms).

6. Na het inschakelen kun je ervoor kiezen om aan te vinken of je elke drie maanden een herinnering wilt ontvangen dat de inactiviteitsvoorkeuren ingeschakeld zijn.

Geheime activiteiten

Daarnaast kan het zijn dat je ook activiteiten onderneemt waarvan je liever niet hebt dat iedereen ervan weet. Engelfriet: "Dat kan bijvoorbeeld een forum zijn voor lotgenoten met een gênante ziekte, een praatgroep over seksuele voorkeur, een datingsite of seks-site." Maar het kan ook gaan om e-mails in je inbox die je liever privé houdt. Hoe zorg je er nou voor dat niemand erachter komt? En welke rechten heb je eigenlijk als overledene nog? "Het klinkt misschien cru, maar privacy is alleen voor de levenden daar is de wet heel hard in - je kunt niet over je graf heen regeren." Engelfriet adviseert om je wachtwoorden regelmatig op te frissen en nergens op te slaan als je niet wilt dat anderen er na jouw dood bij kunnen. Daarnaast kun je bij een notaris wel vastleggen wat je wenst dat er gebeurt met je accounts, "maar dan ga je wel uit van het fatsoen van de nabestaanden, want als iemand er toch iets anders mee wil doen, valt daar niets tegen te beginnen." Zijn belangrijkste tip is dus goed na te denken over wie je toegang wilt geven.

Auteursrecht

Heb je foto's, video's of teksten online staan, dan erven je nabestaanden het auteursrecht. De auteur van Suske en Wiske, Willie Vandersteen, liet daarom in zijn testament vastleggen dat zijn twee hoofdpersonen nooit mogen trouwen of ouder worden. Maar wie zijn auteursrecht erft is dat niet verplicht. Kies dus iemand die je wensen begrijpt.

Online vrienden

In het geval van online contacten speelt er nog een andere kwestie: in de loop van de tijd heb je een band opgebouwd met je World of Warcraft-vrienden of lotgenotengroep. "Op een gegeven moment kom je niet meer online en vragen ze zich af: 'Goh, waar is Jan gebleven?'", zegt Engelfriet. In dat geval kun je volgens hem je wachtwoorden het beste op een veilige plek bewaren zodat je nabestaanden een laatste keer voor je kunnen inloggen om het nieuws door te geven. Maar wil je niet dat ze weten waar het precies over gaat, laat dan een brief achter en vraag ze om die ongeopend te versturen naar iemand die je online kent of een tussenpersoon. Voel je je daar niet prettig bij, dan kan een notaris dat ook voor je doen.

Virtuele begrafenis

Virtuele vrienden op Second Life of op een forum wonen vaak overal ter wereld en daarom is het meestal niet mogelijk dat ze naar een begrafenis toe komen. "Vaak geven mensen daar online invulling aan met een virtuele begrafenis of herdenkingsdienst. Bijvoorbeeld in World of Warcraft, dan komen ze met zijn allen bij elkaar op een speciale locatie - bijvoorbeeld waar iemand een bijzondere overwinning had", zegt Engelfriet. Want volgens hem is de band die mensen online opbouwen ook heel echt en soms zelfs sterker dan offline vriendschappen. "Het rouwproces is daar net zo noodzakelijk als bijvoorbeeld bij een voetbalclub waar iemand lid van was."

Zelf doen

- Maak een back-up van documenten en foto's die bewaard moeten blijven

- Bewaar wachtwoorden op een veilige plek en geef één of twee personen toegang

- Houd een logboek bij van je online activiteiten

- Leg vast wat er met je digitale bezit moet gebeuren

- Zorg dat online vrienden bereikt kunnen worden

- Verwijder sporen en wachtwoorden van online activiteiten die je privé wilt houden

- Stel time-outperiodes in waar dat mogelijk is

Ondersteuning

Er zijn wat websites waar je nu al terechtkunt voor een onderdeel van het digitaal testament.

- Laat je socialmedia-profielen samenkomen met muziek en uitspraken en wijs een paar vrienden aan die er de regie over krijgen: www.mijnmemorial.nl

- Je wensen vastleggen maar ook uit laten voeren: www.ziggur.me

- Al je wachtwoorden en documenten bewaren in een 'digitale kluis' waar je een vertrouwenspersoon toegang tot kan geven. Je nabestaanden inzicht geven over sociale media en online accounts met waarde zoals Paypal: www.digizeker.nl

- Alles rond je erfenis vastleggen via een app: Legacy Organiser (iPhone). Of website: www.afternote.com/nl

Meer lezen

Kijk naar de

van Adele McAlear voor meer over digitaal nalatenschap en foto's.

Deel dit artikel
Voeg toe aan favorieten