Hoezo gratis? Jij betaalt met je persoonlijke gegevens!

Cookies

Los van profielinformatie, waarin Google de basisgegevens en activiteiten van een gebruiker heeft ondergebracht, functioneert advertentiedienst AdWords grotendeels op basis van cookies. Websites die je bezoekt slaan informatie over je op in een cookie, dat lokaal op de je computer of smartphone wordt bewaard. In dit cookie staat bijvoorbeeld je IP-adres, waardoor je (ook anoniem) herkenbaar bent. Dat kan functioneel zijn, bijvoorbeeld zodat je automatisch wordt ingelogd omdat de site weet dat jij het bent. Maar het is ook handig voor adverteerders omdat zij op die manier gerichte advertenties kunnen serveren, bijvoorbeeld op basis van recent bezochte sites of ingevoerde zoektermen.

Bekijk je bijvoorbeeld een bepaald product bij een webwinkel, dan wordt deze informatie opgeslagen en gekoppeld aan je IP-adres. Als je dan op een andere site komt die gebruikmaakt van AdWords, wordt de cookie-informatie gebruikt om je advertenties voor te schotelen van het product dat je net bekeken hebt. Dit heet 'remarketing' en is bedoeld om bezoekers die een webshop hebben verlaten zonder aankoop, alsnog over te halen om een product te kopen. Een tracking cookie gaat nog een stuk verder en houdt bij welke sites je nog meer bezoekt en stuurt dit naar een database. Op die manier kan uitstekend een profiel van een (semi-anonieme) internetgebruiker worden gemaakt, die via AdWords advertenties op maat krijgt voorgeschoteld. Dat wil overigens niet zeggen dat alle voorgeschotelde advertenties interessant zijn: als een vriend of vriendin op jouw computer heeft gezocht naar bungalowparken of je een cadeau hebt gezocht voor een nieuw neefje of nichtje, word jij vervolgens bestookt met advertenties die voor jou persoonlijk niet relevant zijn.

Een profiel van jou

Het gevaar van profiling

Cookies zijn zeer interessant voor 'profiling'. Niet alleen kunnen er advertenties worden getoond op basis van recent gedrag op internet, ook kan er een uitgebreid profiel opgebouwd worden. Er zijn bedrijven, zoals Eyeota, die cookie-informatie van websites opkopen om zo profielen op te bouwen en weer door te verkopen of te gebruiken voor advertenties op andere sites. Grote sites met veel bezoekers verkopen soms zelf cookie-data aan derden. Dit soort handel is lucratief omdat hierdoor zeer complete profielen van internetgebruikers gemaakt kunnen worden. En dat maakt het weer makkelijker om deze gebruikers gericht te benaderen met specifieke advertenties. Dat kunnen relevante advertenties zijn, wat misschien juist handig is - want als ik toch advertenties krijg, wil ik als man liever auto-advertenties dan reclame voor make-up - maar het kunnen ook onwenselijke advertenties zijn. Denk aan reclames over dating gericht op singles of - wat vergezocht - mensen die in de categorie 'mid-life-crisis' vallen.

De nieuwste hype in marketingland heet 'persuasion profiling'. Dit gaat nog een flinke stap verder, waarbij op individueel niveau een bepaalde aanbieding wordt gemaakt. Die aanbieding heeft als doel het overtuigen van de argeloze internetgebruiker en hem verleiden tot een aankoop. Heb je bijvoorbeeld net gezocht op bepaald horloge, dan verschijnt een gerichte advertentie, oftewel van het product dat je net bekeken hebt of dat van een concurrent. Die overtuigingskracht kan ver gaan. Het is immers bekend dat er interesse is in de aanschaf van het product, dus het enige dat nog nodig is, is de voorzet verzilveren en de bal in het doel te schieten. Via Facebook kan een site bijvoorbeeld tonen dat je vrienden het merk of product leuk vinden. Ook kan er een aanbieding op maat gemaakt worden, waarbij alleen een bepaalde internetgebruiker een bepaalde korting krijgt. Dat heet 'dynamic pricing' en deze truc werkt in de praktijk erg goed, want je hebt het gevoel dat jij een goede deal voorgeschoteld krijgt.

Volgens Daphne van der Kroft van Bits of Freedom kan het ook tot leiden tot oneerlijke prijzen. "Het kan zijn dat ik bij het zoeken naar een vakantie andere prijzen voorgeschoteld krijg dan jij. Uit profielinformatie kan namelijk blijken dat jij al weken bezig bent met de voorbereiding en dus waarschijnlijk toch zult boeken, terwijl ik nog moet worden overgehaald." Een ander voorbeeld is dat een webwinkel een onderscheid kan maken tussen bestaande en nieuwe klanten. Bijvoorbeeld door de laatste groep te proberen te verleiden met een hoge (eenmalige) korting, terwijl bij de eerste groep de service benadrukt wordt (gratis verzending, morgen in huis). "Het probleem is dat de belangen steeds groter worden", vervolgt Van der Kroft. "Bedrijven hebben enorme profielen opgebouwd, waarin staat wat voor inkomen je hebt, op wat voor ziektebeelden je zoekt en of er kans is op gezinsuitbreiding. Er is echter een groot gebrek aan transparantie en controle. We weten in veel gevallen niet hoe deze profielen eruitzien en of ze wel kloppen."

Een ander gevolg van de opgebouwde profielen is dat een zoekmachine als Google tegenwoordig gepersonaliseerde zoekresultaten biedt. Dat betekent dus dat jij andere resultaten krijgt dan je buurman, moeder of collega. Je vindt waar Google denkt dat jij naar op zoek bent, maar dat hoeft dat lang niet altijd te kloppen. Deze methode maakt het bovendien een stuk makkelijker om persuasive profiling toe te passen.