De meest gehate software ooit

Het leek zo'n mooi onderwerp - en ik had zelf nog wel wat kandidaten ook: de meest gehate software van Nederland, wat heet: ter wereld! Maar de wereld is niet zo zwart/wit als je hem zelf in een vlaag van woede wel eens geneigd bent te maken.

Als je de vraag 'Wat is de meest gehate software?' via sociale media de wereld in slingert, is het net alsof je een druppel Dreft in een teil afwaswater laat vallen: nog voor je bent uitgesproken hebben grote groepen hun stellingen betrokken in de verre uiteinden van het spectrum. Windows versus Apple, Unix versus Windows, Android versus iOS; sommige namen werken kennelijk als een rode lap op gebruikers, die kennelijk niet willen begrijpen of in elk geval niet kunnen uitstaan dat iemand andere software prefereert boven hun eigen favoriet. De vergelijking met ideologische en religieuze conflicten ligt voor de hand, en dergelijke discussies komen om precies dezelfde reden nooit ten einde: er is geen absolute waarheid, dus iedere keuze is arbitrair en kan altijd worden aangevochten.

Waar het mis gaat in dat soort discussies is dat we doen alsof mensen volstrekt rationele wezens zijn die uitgaan van feiten waar iedereen in gelijke mate van op de hoogte is en die voor iedereen even relevant zijn. Als dat werkelijk zo was reden we allemaal in dezelfde auto.

Het idee om een serieus artikel te bouwen over de meeste gehate software was dus wellicht wat naïef. Ik ging ervan uit dat er objectieve criteria te vinden moeten zijn om te beoordelen of software troep is of niet, maar dat blijkt verdraaid lastig.

Persoonlijk heb ik bijvoorbeeld een gruwelijke hekel aan iTunes. iTunes vind ik zo mogelijk nog erger dan de Windows Media Player: dat is ook een topzwaar product dat me opzadelt met commerciële meuk en een interface als een spiegelpaleis, maar de Media Player kan ik tenminste negeren. iTunes niet. Als je iets met Apple te maken wilt hebben, moet je iTunes installeren. En ik begrijp niets van dat programma. Het doet van alles met mijn bestanden, loopt volledig vast op mijn (grote) muziekcollectie, en de bediening is volstrekt contra-intuïtief. Voor mij. En daar zit de crux. Want hoe onwaarschijnlijk ik het ook vind, er zijn ook hele volksstammen die zweren bij iTunes (waaronder een aantal mensen die ik nochtans zeer hoog heb zitten).

Als ik eerlijk ben, moet ik toegeven dat ik sowieso het hele Apple software-universum niet kan volgen. Ik heb ooit een MacBook gekocht voor mijn moeder, in de hoop verlost te zijn van de voortdurende stroom computervragen. Nu krijg ik minder vragen, maar ik kan ze ook niet meer beantwoorden. Iedere keer dat ik achter die Mac kruip verdwaal ik volledig in dat systeem. Even een backup maken, attachments aan mailtjes openen, foto's opslaan in een begrijpelijke mappenstructuur - het lijkt wel een onmogelijke opgave. Maar dat is persoonlijk, weet ik. De logica van DOS en Windows zit te diep in mijn systeem - ik ben voor het leven getekend.

Dat is het probleem van mijn insteek: van Windows tot MySQL en van iTunes tot Linux, voor iedere schare haters staat een bataljon fans op dat bereid is hun favoriet tot hun laatste adem te verdedigen.

Dood aan Bloatware

Heeft de zoektocht dan helemaal niets zinnigs opgeleverd? Is er (buiten malware en spam) niet één pakket of softwaretype dat universeel verafschuwd wordt? Jazeker wel. Bloatware. Software waar je niet om hebt gevraagd en die je niet nodig hebt, maar waar je wel mee wordt opgezadeld. Zoals de troep die voorgeïnstalleerd staat op je nieuwe pc of notebook. En de rotzooi die, als je niet oppast, wordt meegeïnstalleerd met reguliere downloads. Extra werkbalken; trialversies van antivirussoftware. Maar ook de 'handige' pakketten die fabrikanten van allerhande hardware zelf hebben laten ontwikkelen. Denk aan de synchronisatiesoftware van veel moderne smartphones, of de DVD's vol tools en gadgets die met moederborden, grafische kaarten, webcams, DVD-spelers en printers worden meegeleverd. Vaak zijn ze voorzien van bizarre fantasie-interfaces; de bediening en interne logica lijken vaak volledig gebaseerd op het toevallige humeur van de betrokken programmeurs, en als het even kan zit er een gebrekkig vertaalde handleiding bij van 148 pagina's (pdf) waarin je alleen de meest voor de hand liggende functies beschreven vindt. Gewoonlijk nestelen dat soort pakketjes zich ook nog eens permanent in het actieve geheugen, waar ze als het mee zit alleen onnodig resources slurpen, en als het tegen zit ook nog eens conflicten veroorzaken met andere programma's.

Het is duidelijk dat die programma's pure bijzaak zijn voor de leveranciers: niemand zou ooit een cent voor die ellendige software betalen, maar dat geeft niet, want 'zolang ze de hardware maar willen, slikken ze die software ook wel'. Het meest ergerlijke is dat er vaak al allerhande gratis of open source alternatieven op de markt zijn die dezelfde taken vele malen beter uitvoeren. Mijn Kenwood-autoradio heeft bijvoorbeeld een mp3-speler waar zelfs de meest amateuristische app-ontwikkelaar zich voor zou schamen. Maar denk niet dat die leveranciers ooit nog de moeite nemen een update uit te brengen voor die meuk - waarom zouden ze? Je hebt je geld toch al uitgegeven.

Conclusie

Samenvattend heeft de vraag 'Wat is de meest gehate software?' geleid tot een conclusie en een oproep. Ten eerste is er de constatering dat er niet zoiets bestaat als software die voor iedereen geschikt is. Mensen verschillen. Je hebt alfa's en bèta's, mannen en vrouwen, visueel of textueel ingestelde mensen, intuïtieve en rationele gebruikers, kunstenaars en boekhouders, Appelaars en Microsofties; er is geen universele manier om software zo te ontwerpen dat iedereen er gelukkig van wordt. Wel is het wellicht een goed idee dat IT-ers zich wat meer bewust worden van dit verschijnsel. Als Apple of Microsoft kun je het je wellicht veroorloven bewust één kant te kiezen, en zeker in het geval van Apple heeft dat geleid tot de onvoorwaardelijke devotie van een hele specifieke doelgroep - maar als ontwikkelaar of inkoper van bedrijfsapplicaties heb je niet de luxe dat je je eigen doelgroep kunt bepalen. Het is niet voor niets dat 'consumerization' en BYOD zo populair aan het worden zijn: mensen zijn divers, en voor optimale resultaten zul je ook je IT zo moeten inrichten.

Mijn oproep is er een aan de hardware-fabrikanten: ga nou eens je best doen. Je verdient je geld met de hardware - om vervolgens zo'n bijzaak te maken van de software is wel heel cynisch. Jullie bloatware is, na spam en malware, de enige software waar echt iedereen een hekel aan lijkt te hebben. Dat zou je toch aan het denken moeten zetten. Doe je gebruikers een lol en ga bijvoorbeeld eens shoppen bij bestaande (open source) pakketten - zo duur hoeft een licentie niet te zijn. En als je dan toch per se zelf iets wilt ontwikkelen, maak er dan alsjeblieft een open source project van, zodat je gebruikers de vrijheid krijgen voor jou te doen waar je kennelijk zelf geen trek in hebt. Als ik een positief voorbeeld mag noemen: de storage-oplossingen van Synology draaien allemaal op hetzelfde OS, dat gebaseerd is op Linux kernel 2.6 (GPL). Het heeft zich in de loop der tijd ontwikkeld tot een van de beste hardware-ondersteunende softwarepakketten die ik ken, zowel dankzij de inspanningen van de leverancier zelf als de bijdragen vanuit de community. Negatieve voorbeelden van overbodige, vermoeiende, onbegrijpelijke of slecht geprogrammeerde software hoef ik vast niet meer te noemen - maar wie los wil mag daar rustig onze reacties voor gebruiken...