2011: Apple heerst

Kijk maar naar de aanhoudende dominantie van de iPad, de enorm grote beurswaarde van Apple, de omzet- en winstcijfers, het groeiende marktaandeel van het bedrijf (ook voor laptops), het door pc-makers nog altijd niet gevenaarde succes van de MacBook Air. Zelfs het overlijden begin oktober van de grote leider, Steve Jobs, heeft geen grote schade opgeleverd voor 2011. Het heeft wel een flinke schaduw geworpen, maar niet een die zijn Apple in het duister laat tasten.

Ver vooruit denken

De koers van het bedrijf ligt volgens analisten zeker twee jaar vooruit al vast. Bovendien is de nieuwe ceo niet alleen een Apple-veteraan, maar net als Jobs een control freak met oog voor de grote lijnen. Valt het presteren in 2011 grotendeels op het conto van de zieke Jobs te zetten, Tim Cook heeft al actief dienst gedaan als waarnemend roerganger. Daarbij blijken de strategische schaakzetten van de afgelopen paar jaar hun vruchten nog steeds af te werpen.

Ja, er zijn nog altijd veel meer Windows-gebruikers dan Mac-fans. Ja, Google is op internet groter dan Apple. Ja, Amazon en ook Google verslaan nu met gemak de net gelanceerde iCloud van Apple. Maar Apple heeft een voorsprong voor de toekomst: op de snelgroeiende markt voor smartphones én tablets. Was 2010 al het jaar van de iPad, die overheersing is in 2011 alleen maar voortgezet en uitgebouwd.

Tablet = iPad

De iPad heerst nu voor het tweede jaar op rij. Dit ondanks de langverwachte komst van Android 3.0, wat officieel een haastklus was speciaal voor tablets. En ondanks Google's strategische zet om de kwaliteit van Android-tablets te verhoren. Welke zet? Het beperken van toegang tot die Android-tabletversie tot slechts een handjevol trouwe partners. Die bedrijven konden dan waardige iPad-concurrenten in de markt zetten.

Dat waren technisch goede tablets die echter geen deuk hebben geslagen in de dominantie van de iPad. Mede doordat de eerste golf van die concurrentie was gericht tegen de iPad 1, die in maart 2011 werd weggevaagd door de iPad 2. Zo ook die concurrentie, die terugkon naar de tekentafel. Bijkomend probleem voor die fabrikanten is dat Apple wereldwijd een stevige grip heeft op de inkoop van benodigde componenten, zoals multitouch-schermen.

iOS-slachtoffers

De tabletmarkt is eind 2011 nog altijd simpelweg de iPad-markt. Toegegeven, de concurrenten winnen wel wat terrein. Alleen is dat triest genoeg voor die concurrentie maar een klein beetje terrein. Ze zitten nog altijd op flinke achterstand. Niet alleen dat, maar de wereldwijde nummer twee is een dode tablet. Een apparaat dat zijn marktaandeel van maar liefst 17 procent dankt aan de dump-uitverkoop vanwege de euthanasie van de hardware en het besturingssysteem.

Later is HP daar weer enigszins op teruggekomen: officieel is webOS van het overgenomen Palm niet dood. Het bedrijf maakt er open source van, wat bij gebrek aan partners een uitgesteld doodsvonnis betekent. Niet alleen ontbreekt het deze iOS-concurrent aan partners, zelfs eigenaar HP neemt ruim een jaar pauze wat de hardware betreft. Een eventuele nieuwe TouchPad valt niet vóór 2013 te verwachten. In een markt waar Apple met de iPad overheerst en met de iPhone nog altijd goed boert, is dat funest. En webOS is maar één van de slachtoffers die iOS velt.

Android = Windows

Ja, ondertussen is er zeker Android. Een grootmacht die nog altijd snel groeit. Maar dat is vooralsnog alleen op het gebied van telefoons, niet tablets. Het mobiele besturingssysteem van Google is het Windows van de smartphonemarkt geworden. Verkrijgbaar op vele verschillende modellen, van diverse leveranciers, van uiteenlopende prijs en dus ook wisselende kwaliteit, met meerdere beveiligingsproblemen, eigen crapware en aparte beheervereisten.

Ja, Android heeft ook zo zijn voordelen. Juist doordat er meer beheer mogelijk is, doordat alternatieve apps zijn toegestaan en doordat derde partijen hun eigen app stores kunnen aanbieden. De massa is in 2011 voor prijs gegaan: goedkopere toestellen met Android erop gaan als warme broodjes over de toonbank.

Vliegwielwerking

Apple heeft daar geen moeite mee: het verdient flink aan zijn duurdere apparaten. Net zoals het vroeger deed aan zijn Macintosh-computers voordat Windows die machines in het verdomhoekje dreef qua marktaandeel. Maar Apple heeft geleerd van het verleden en gebruikt nu dezelfde zwaan-kleef-aan werking van Windows-software voor zijn eigen platform. iPhones en iPads zijn slechts een eerste stap in het geld verdienen.

Vanuit Apple's riante - en in het geval van tablets dominante - positie valt namelijk veel door te bouwen. Fabrikanten van slechts tablethardware hebben het al gemerkt: alleen het apparaat is niet afdoende. Een smartphone of tablet an sich doet er niet toe. Het gaat om het ecosysteem dat eromheen zit. Het ecosysteem van apps, content, andere software. Die drijven weer de populariteit van het platform aan, wat weer leidt tot meer apps, content en andere software. Wat op zijn beurt weer, enzovoorts.

Ook fabrikanten van eigen mobiele platformen lopen tegen dit probleem aan. Zie Palm dat later is opgekocht door HP. Zie BlackBerry-maker RIM dat nu in de problemen zit. Geruchten gaan al een tijdje dat de pure pc-makers zich terugtrekken uit deze keiharde concurrentiestrijd. Wie het gevecht tegen Apple dan aangaat? Nou, een contentkoning, zoals Amazon. Of een volhardende platformmaker met goed gevulde geldkoffers, zoals Microsoft.

2012

2012 belooft dus een interessant jaar te worden voor Apple. De eerste veldslagen heeft het bedrijf overtuigend gewonnen. De pc-prijserosie door netbooks is voorbij, net zoals die apparaten zelf. De Microsoft en Intel-partners gaan nu voor duurdere MacBook Air-klonen, met meer marge. En voor Windows 8-tablets, zodra die nieuwe Windows-versie af is. Het wachten is voor die laatste nog op apps, waar Microsoft voor Windows Phone al werk van maakt. Zij het flink op achterstand.

Ondertussen geeft Google het ook niet op. Het net verschenen Android 4.0 verschijnt de komende maanden voor bestaande toestellen én op nieuwe hardware. De fabrikanten van die smartphones en tablets hebben sinds december de beschikking over de broncode van het mobiele besturingssysteem. Analisten verwachten echter het meeste Apple-tegengas van Amazon, die zijn eigen Kindle Fire-tablet met Android-aftakking flink subsidieert.

Schaken met patenten

Terwijl de concurrentie zich hergroepeert, is Apple nog altijd bezig met vooruitdenken. Zie de patentaanvraag van januari 2008, die nu net is toegekend. Voor het op een smartphone met touch-scherm multitasken van een app met een telefoongesprek. Zónder dat dat gesprek wordt verbroken. Een uitvinding die veel meer smartphones anno nu aan boord hebben. Voer voor veel meer patentschermutselingen.

Apple neemt niet alleen details zoals vingerbediening op de korrel, maar ook direct de oorsprong van Android. Het bedrijf krijgt in zijn patentoorlog wel steeds meer tegenvuur: van onder meer elektronicareus Samsung, van eigen flaters in de rechtbank, en van telecomveteraan Nokia. Met die laatste is een schikking getroffen, waarbij Apple de betalende partij is.

Maar Nokia is tegenwoordig trouw Windows Phone-partner en dat platform vertegenwoordigt nog lang niet zo'n gevaar als Android. Een dreiging waar ook Microsoft tegen ten strijde trekt. De vijand van mijn vijand is mijn vriend? Misschien wel, zolang het uitkomt. Apple doet in ieder geval wel aan gezamenlijke wapeninkoop met Microsoft.

Een aanschaf van patentwapens waar de Amerikaanse overheid nog een antitrustblik op werpt. Zo'n kritische keuring voor eventuele concurrentieverstoring heeft in het geval van bijvoorbeeld Microsofts browserkoppeling pas na vele jaren een uitkomst gekregen. Apple lijkt er dus nog sterk voor te staan. Dankzij de traagheid van de overheid, de verdeeldheid van de concurrentie, de absolute dominantie van de tabletmarkt en de goede inkomsten uit smartphones, tablets, apps en content. Schaak! (Maar nog niet schaakmat.)